Being student and being worker

Оюутан байх ба ажилчин болох.
Оюутан байхдаа ойлгоогүй байсан олон зүйлээ одоо ойлгож байнаа... Ойлгох тусам харамсал төрөх юм. Жишээлбэл оюутан байхдаа ажил хийхгүй цусаа хийж явсанаа одоо болтол ойлгохгүй юм. Эргээд бодоход номын сан сахихаас өөр олигтой юм ер хийгүй санагдана. Тэгээд номын сан сахиад хийдэг ажил нь хөөрхөн охин харах... хахаха. Хүнд гар байжээ. Гэхдээ би оюутан байхдаа ажил хийх юмсан гэж боддог байсан. Гагцхүү хийж чадахгүй хүний ажил алаад хаячихвал тусгүй гэж бодсондоо л хүчилж хайдаггүй, хийдэггүй байсан билээ. Гэтэл одоо эргээд бодоход хийж цөхөөд байх юм энд ер алгаа... Бүр их сургуульд сураагүй байсан ч хийхээр ажил юм. Тэгээд ч ер нь тэр хүн ажилд авсан л бол чадахгүй хүн авсан байж болзошгүй гэдэгээ тооцсон л байгаа шүү дээ. Тэрийг л ойлгоогүй явсан гэхээр бас л тэнэг байсан байна шүү. Ажил гэдэг ер нь маш энгий амархан байх юм. Зөвхөн хариуцлага л хүнээс шаарддаг. Өмнөх ажлаа цаг тухайд нь хийдэг, түүндээ хариуцлага үүрч чаддаг тийм хүн ажил хийхэд ядаад цөхөөд байх юм даанч алга. Гагцүү тэр хариуцлага хүлээх чадвар гэдэг нь хүн бүрт байна уу гэдэг л бодууштай асуулт юм. Японд суралцагчийн ЭМОС клубээс гаргасан “Өөрийгөө хөгжүүлье” номон дээр нэгэн санааг хэлсэн байдаг. Тэнд дурдахдаа оюутан бие даалтаа хийнэ гэдэг нь тухайн оюутан ажил дээр гараад ажил даалгавар хүлээн авч түүнийгээ биелүүлэн, дарга захиралдаа танилцуулах дадлага бэлтгэл болдог юм гэсэн санааг хэлсэн байдаг. Үнэхээр ч бодохнээ тийм юм. Ерөөс их дээд сургууль гэдгийг эрдэм ном сурч зэрэг цол авах газар гэж төсөөлөн ойлгох буруу юм шиг надад санагдсан. Тэнд оюутан үнэндээ ажил дээр гараад ажиллах чадвар гэдэг зүйлд л суралцаж дадлагаждаг. Угаасаа хүн бүх насаараа сурдаг, ажил дээр гараад ч суралцаж л байдаг. Тиймээс тэр цөөхөн жилүүдэд бүхнийг сураад гарахдаа бус ажлын талбар дээр хариуцлага хүлээгээд ажиллах чадвартай боловсон хүчин болж гарахад л их дээд сургуульд сурсаны гавъя оршино гэж би бодох боллоо. Чи хийчээлдээ хоцрохгүй ирнэ гэдэг ирээдүйдэд ажилдаа хоцрохгүй очих бэлтгэл юм. Мөн дээр хэлсэнчлэн бие даалт, даалгавар, дипломын ажил зэрэг нь удирдлагаасаа ажил хүлээж аваад түүнийгээ гүйцэтгэж эргээд тайлагнан танилцуулах дадлага болж байгаа юм. Сургууль үүнийг хийгээгүйн төлөө оноо хасдаг бол ажил дээр чиний цалин хасагдах болно. Онц сайн сурвал боломжууд нээгдэж шагнал урамшуулал авах, гадаад улс орнуудад суралцах боломж ч олддог. Ажил дээр ч мөн ялгаагүй. Онц сайн ажиллавал шагнал урамшуулал авахаас гадна байр орон сууцтай болох мэргэжил дээшлүүлэн суралцах гэх мэт боломжууд нээгдэн гарч ирдэг. Ингээд л бодохоор их сургуульд сурна гэдэг ажил хийж тоглож байгаа тодорхой дүрэмтэй тоглоом юмуу даа. Жинхэнэ ажил дээр та цалин авна. Харин энд бол оноо авна. Гэхдээ тоглоомын төгсгөлд хэн өндөр оноотой нь сайн ажилд орно гэсэн ерөнхий болзолтой боловч энэ нь даанч монголд гурил болчихоод байгаа юм. Энэ байдал нь оноо өгөгч багш нартай холбоотой. Тэдний халааснаас бэлэн мөнгө унадаггүй учраас тэд оюутнууддаа оноог харамгүй цацдаг. (Багш нар ч гэж дээ. Бараг захирал удирдлагууд нь юмуу даа. Тэд л тулсан дүнтэй дипломыг мөнгө өгсөн хүнд гаргаад байдаг юм байна лээ ш дээ) Харин ажлын талбар дээр бол бэлэн мөнгө өгч байгаа учраас ажил олгогч, байгуулгын дарга удирдлагууд ном ёсоор нь буюу хийсэнд нь хийсний хэмжээгээр өгч хийгээгүйд нь хасч тооцдог. Сургуульд чи багшаа панаалдаан дүн гуйгаад авчихаж болно. Харин ажил дээр бол захиралаа паналдаа цалингаа бүрэн авна гэсэн юм байхгүй.