Being student and being worker

Оюутан байх ба ажилчин болох.
Оюутан байхдаа ойлгоогүй байсан олон зүйлээ одоо ойлгож байнаа... Ойлгох тусам харамсал төрөх юм. Жишээлбэл оюутан байхдаа ажил хийхгүй цусаа хийж явсанаа одоо болтол ойлгохгүй юм. Эргээд бодоход номын сан сахихаас өөр олигтой юм ер хийгүй санагдана. Тэгээд номын сан сахиад хийдэг ажил нь хөөрхөн охин харах... хахаха. Хүнд гар байжээ. Гэхдээ би оюутан байхдаа ажил хийх юмсан гэж боддог байсан. Гагцхүү хийж чадахгүй хүний ажил алаад хаячихвал тусгүй гэж бодсондоо л хүчилж хайдаггүй, хийдэггүй байсан билээ. Гэтэл одоо эргээд бодоход хийж цөхөөд байх юм энд ер алгаа... Бүр их сургуульд сураагүй байсан ч хийхээр ажил юм. Тэгээд ч ер нь тэр хүн ажилд авсан л бол чадахгүй хүн авсан байж болзошгүй гэдэгээ тооцсон л байгаа шүү дээ. Тэрийг л ойлгоогүй явсан гэхээр бас л тэнэг байсан байна шүү. Ажил гэдэг ер нь маш энгий амархан байх юм. Зөвхөн хариуцлага л хүнээс шаарддаг. Өмнөх ажлаа цаг тухайд нь хийдэг, түүндээ хариуцлага үүрч чаддаг тийм хүн ажил хийхэд ядаад цөхөөд байх юм даанч алга. Гагцүү тэр хариуцлага хүлээх чадвар гэдэг нь хүн бүрт байна уу гэдэг л бодууштай асуулт юм. Японд суралцагчийн ЭМОС клубээс гаргасан “Өөрийгөө хөгжүүлье” номон дээр нэгэн санааг хэлсэн байдаг. Тэнд дурдахдаа оюутан бие даалтаа хийнэ гэдэг нь тухайн оюутан ажил дээр гараад ажил даалгавар хүлээн авч түүнийгээ биелүүлэн, дарга захиралдаа танилцуулах дадлага бэлтгэл болдог юм гэсэн санааг хэлсэн байдаг. Үнэхээр ч бодохнээ тийм юм. Ерөөс их дээд сургууль гэдгийг эрдэм ном сурч зэрэг цол авах газар гэж төсөөлөн ойлгох буруу юм шиг надад санагдсан. Тэнд оюутан үнэндээ ажил дээр гараад ажиллах чадвар гэдэг зүйлд л суралцаж дадлагаждаг. Угаасаа хүн бүх насаараа сурдаг, ажил дээр гараад ч суралцаж л байдаг. Тиймээс тэр цөөхөн жилүүдэд бүхнийг сураад гарахдаа бус ажлын талбар дээр хариуцлага хүлээгээд ажиллах чадвартай боловсон хүчин болж гарахад л их дээд сургуульд сурсаны гавъя оршино гэж би бодох боллоо. Чи хийчээлдээ хоцрохгүй ирнэ гэдэг ирээдүйдэд ажилдаа хоцрохгүй очих бэлтгэл юм. Мөн дээр хэлсэнчлэн бие даалт, даалгавар, дипломын ажил зэрэг нь удирдлагаасаа ажил хүлээж аваад түүнийгээ гүйцэтгэж эргээд тайлагнан танилцуулах дадлага болж байгаа юм. Сургууль үүнийг хийгээгүйн төлөө оноо хасдаг бол ажил дээр чиний цалин хасагдах болно. Онц сайн сурвал боломжууд нээгдэж шагнал урамшуулал авах, гадаад улс орнуудад суралцах боломж ч олддог. Ажил дээр ч мөн ялгаагүй. Онц сайн ажиллавал шагнал урамшуулал авахаас гадна байр орон сууцтай болох мэргэжил дээшлүүлэн суралцах гэх мэт боломжууд нээгдэн гарч ирдэг. Ингээд л бодохоор их сургуульд сурна гэдэг ажил хийж тоглож байгаа тодорхой дүрэмтэй тоглоом юмуу даа. Жинхэнэ ажил дээр та цалин авна. Харин энд бол оноо авна. Гэхдээ тоглоомын төгсгөлд хэн өндөр оноотой нь сайн ажилд орно гэсэн ерөнхий болзолтой боловч энэ нь даанч монголд гурил болчихоод байгаа юм. Энэ байдал нь оноо өгөгч багш нартай холбоотой. Тэдний халааснаас бэлэн мөнгө унадаггүй учраас тэд оюутнууддаа оноог харамгүй цацдаг. (Багш нар ч гэж дээ. Бараг захирал удирдлагууд нь юмуу даа. Тэд л тулсан дүнтэй дипломыг мөнгө өгсөн хүнд гаргаад байдаг юм байна лээ ш дээ) Харин ажлын талбар дээр бол бэлэн мөнгө өгч байгаа учраас ажил олгогч, байгуулгын дарга удирдлагууд ном ёсоор нь буюу хийсэнд нь хийсний хэмжээгээр өгч хийгээгүйд нь хасч тооцдог. Сургуульд чи багшаа панаалдаан дүн гуйгаад авчихаж болно. Харин ажил дээр бол захиралаа паналдаа цалингаа бүрэн авна гэсэн юм байхгүй.

Birthday

Төрсөн өдөр
Нэгэн охины төрсөн өдөр болж гадаа салхилж явахад нь гэр бүлийн найзууд нь түүнд бэлэг авч өгөв. Ээж нь бэлгэнд ирсэн том хайрцагтай питченийг задлах гэхэд охинд бага зэрэг харамлах сэтгэл төрж “Гэртээ ороод задлая” гэв. Гэтэл ээж нь хэлж гэнээ. “Миний охины төрсөн өдрийн бэлгийг задалж энэ олон хүмүүст өгвөл эдгээр хүмүүс баярлах болно. Тэгээд тэд чамайг энэ хорвоод төрсөнд чинь баярлах болно. Энэ бол чиний төрсөн өдрийн жинхэнэ утга учир юм шүү дээ. Иймд чи бусад хүмүүс бурханы ивээлээр чамайг бидэнд төрүүлжээ гэж бодтол бусдыг баярлуулж, тэдэнд хэрэгтэй хүн байж амьдрах хэрэгтэй” гэжээ.

Joke what happened me

Болсон онигоо
Саяхан би нэг сонирхолтой мэдээ уншлаа. Тэнд дэлхий дээр хамгийн тэнэг шалтгаанаар ажлаас халагдсан түүх шалгаруулсан тухай бичсэн байснаас нэлээн дээгүүрт нэгэн програмистийн түүх цохиж явсан юм. Тэрээр компьютер дээр байж боломгүй тэнэг үйлдэл хийх үед “Усан тэнэг” гэсэн мэдээлэл дэлгэцэн дээр гарч байхаар програм хийж тараасан нь захиралд нь ч бас очжээ. Гэтэл нэгэн өдөр захирал нь тэр гайтай үйлдлийг хийж “Усан тэнэг” болохоо ойлгосон байна. Тэгээд л тэр дариуд нь усан тэнэг илрүүлэгчийг ажлаас нь халчихсан гэдэг. Гэтэл хамгийн инээдтэй нь би бас ийм байдалд орж байсан юм. Өмнө ажиллаж байсан компаны захирал надад нэгэн даалгавар өгснийг би хийж байхдаа хэрэв дуудсан файл маань нээгдэхгүй бол “Худлаа шаагаад байна” гэсэн мессэж бокс гарч байхаар программчилсан юм. Программаа дуусгаад захиралдаа өгчихөөд сууж байтал захирал намайг дуудаж энэ “Худлаа шаагаад байна” гэсэн бичлэгээ соль гэдэг байгаа. Уг нь програм хэвийн ажиллавал тэр бичлэг гарах ёсгүй байсан л даа. Би тухайн үед нэлээн сандарсан билээ. Харин хэсэг хугацааны дараа инээд хүрээд болдоггүй... Зархиралын өөдөөс тэр бичиг гарах үед ямар байсан бол...? 

I think...

Миний бодлоор...

Би нээх мундаг мэдлэгтэй чадвартай хүн биш л дээ. Гэхдээ энэ нэг улс орныг хөгжүүлэн цэцэглүүлэх тухай өөрийн гэсэн бас нэг бодол, төлөвлөгөөтэй явдаг билээ. Үүнийгээ та бүхэнтэй хуваалцая. Таван жилийн өмнө Хүмүүнлэгийн Ухааны Их сургууль дээр “Маркетингийн өдөр” гэж болоход эдийн засагч Дашзэвэг ирж илтгэл тавьсан юм. Тэр үеэр Хүмүүнлэгийн нэгэн оюутан түүнээс “Одоо монголын эдийн засгийн 3 үндсэн тулгуур байдаг гэдэг. Алт, зэс ноолуур. Тэгвэл дөрөв дэх тулгуурыг та юу гэж боддог вэ?” гэж асуухад Дашзэвэг “Программ хангамж” гэж бодох ч гүйгээр хариулж билээ. Би өөрөө программ хангамжийн мэргэжилийн хүн болохоор ч тэр үү энэ саналтай үнэхээр санаа нийлдэг юм. Гэхдээ программ зохиоход бас учир бий... Өнөөдрийн байдлаар монголд программ хангамжийн цөөнгүй компаниуд байгаа бөгөөд харин интернет программчлал буюу вэб урлалаар бол бүр тоогүй олон компани үйл ажиллагаа явуулж байгаа. Гэвч тэдний чанар буюу олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдөх чадвар нь тун сул. Яахав цөөхөн хэдэн газар нь олон улсад өөрийн бүтээгдэхүүнээ борлуулж байгаа боловч хангалттай хүчирхэг байж бас л чадахгүй байна. (Тиймгүйсэн бол тэд өнөөдөр монголын хамгийн баян компаниуд байхсан бизээ) Бусад нь бол дотроо л зах зээлээ булаацалдан ажин түжин ачир тачирхан амьдарч байна даа. Мөн бидний нэг сул тал нь хоорондоо өрсөлдөж байна гэж үнээ газарт тултал унагадаг. Гэтэл хаана гэлээ хэсэг иргэд гараар урласан цамцаа яг нэг тогтмол үнээр зардаг гэсэн. (Би энэ тухай мэдээллийг Баабарын нэг нийтлэлээс уншсан юм. Яг юу гэдгийг нь санадаггүй ээ. Хэрэв та хэн гэдэг үндэстэний юу гэдэг цамц ямар үнээр зарагддагыг нь жинхэнэ эх сурвалжаас нь уншихыг хүсвэл Баабарын бүх нийтлэлийг уншаад үзээрэй. Амжилт хүсье ) Тэдний цамцыг Доржоос нь авсан ч адилхан Батаас нь авсан ч адилхан үнэтэй. Харин манайд бол Доржтой сайн ярьвал доошоо үнэтэй. Баттай бүр сайн тохиролцвол бараг үнэгүй авна гээч... Ингэхээр нэгнийхээ хоолыг булаагаад зогсохгүй өөрийн ирээдүйгээ бүрэнхийлж байгаа явдал юм. Үүнийг чинь “Тамын тогооны үлгэр” гэдэг биз дээ. Гэтэл Бат Дорж хоёр хоюулаа хамтрагчид болоод нэгэн ижил үнээр нэгэн ижил бүтээгдэхүүнийг худалдаж хамтран ажиллаж болох бас нэгэн боломж байгаа гэдгийг ер ухаарахгүй юм. Юу ч гэмээр юм бэ дээ. Хоорондоо өрсөлдөх биш хоюулаа нэгдээд бусадтай (гадаад улс орнуудтай гэх үү дээ) өрсөлдөж болно шүү дээ. Ингэвэл байдал хамаагүй дээрдэнэ. Үүнийг энгийнээр логикоор тайлбарлая л даа. Монгол улс программ хангамжийн 10 төгрөгний зах зээлтэй гэж төсөөлье. Хоёр компани хоорондоо өрсөлдөн ажилладаг гэвэл тэд хагас хагасаар нь буюу тав таван төгрөгний ашигтай ажиллана гэж үү. Үгүй шүү дээ. Тэд хоорондоо өрсөлдөж байна гээд нэг нь гурван төгрөг харин нөгөө нь хоёр төгрөг олох болно. Тэгээд дан дангаараа ажиллаж байгаа учраас дэлхий дээр хөлөө олсон томоохон компаниудтай өрсөлдөж томоохон программ хангамж хийн өрсөлдөж чадахгүй. Том юмыг олон хүн хурдан хийнэ цөөн хүн удаан хийнэ. Орчин үед том нь жижигээ бус хурдан нь удаанаа иддэг болсон гэж дэлхийн тэргүүн баячуудын нэг Билл Гейтс хэлсэн байдаг. Ингэхээр цөөн цөөнөөрөө хуваагдсан монголын компаниуд дэлхий дээр өрсөлдөж чадахгүй нь ойлгомжтой байгаа биз дээ. Тэгэхээр бид нэгдэж хамтран ажиллах хэрэгтэй болж байгаа юм. Бид нэгсэнээрээ монголынхоо зах зээлийн 10 төгрөгий хэнтэй ч өрсөлдөлгүйгээр бүрэн авч жинэхэнэ утгаар хувааж аваад зогсохгүй дэлхийд өрсөлдөж дэлхийн тогооноос халбагадах боломжтой болно. Под хийгээд ч явчихна даа. Энэ нийтлэл/ өгүүллэг/ эссэнийхээ төгсгөлд та бүхэнд нэгэн түүхийг сануулъя. Эртээ урьд цагт Чингис хаан гэдэг хүн хоорондоо ажин түжин байсан баахан аймгуудыг нэгтгэсэн нь асар хүчирхэг болж дэлхийн талыг эзэлсэн гэдэг. Тэгэхээр тухайн үеийн аймгууд нь дор бүрнээ хүчирхэг байсан боловч хоорондоо дайсагналцаж байсан тул хөрш зэргэлдээ орнуудаасаа дорой буурай байсан болов уу гэсэн таамгыг төрүүлж байгаа биз. Өнөөгийн манай программ хангамжийн компаниуд миний төсөөлж буйгаар тэр үеийн аймгууд шиг л байгаа юм. Иймд программ хангамжийн Чингис монголд хэрэгтэй болоод байх шиг байгаа юм даа.
Жич: Хоёр жилийн өмнө “Чингис хааны маркетинг менежментийн бодлого, түүний хэрэглэх нь” сэдэвт илтгэлийн уралдаанд энэ шийдлээр оролцоод эхний шатнаас гарсан боловч дараагийн шатанд мултарчихаж билээ. Хүүхэд ч байж дээ. Хэхэ Миний бодлоо үнэхээр Чингис хааны менежментийн бодлого нь эв нэгдэл байсан бөгөөд тиймдээ ч “Монголчууд эвтэй байхдаа хүчтэй” гэж хэлсэн болов уу? Гэж л ойлгосоноос ийм шийдэл олсон хэрэг.

Secret of successful

Амжилтын нууц
Би өөрөө амжилтанд хүрээд түүнийхээ нууцыг бусадтай хуваалцах гэж байгаа ЛАГ залуу биш шүү. Харин амжилтан хүрэхийг маш ихээр хүсч байгаа түүндээ хүрэх арга замыг өдөр шөнөгүй боловсруулж суугаа энгийн нэгэн залуу. За энэ ч яахав. Гол яриандаа оръё. Миний бодлоор амжилтан хүрэхэд цорын ганц жор бий. Энэ бол уйгагүй хөдөлмөр. “Амжилтан хүрэхэд авъяс арван хувь хөдөлмөр ерэн хувь байдаг” гэж үг ч байдаг. Харин уйгагүй хөдөлмөрлөхөд ганц л зүйл хэцүү. Энэ бол залхуурал. Эндээс залхуугаа давж чадвал амжилтан хүрч болно гэсэн гаргалгаа гарч ирж байна. Тэгвэл залхуугаа яаж дийлэх вэ? Амжилтан хүрэхэд хөдөлмөрлөх хэрэгтэй гэдгийг хүн бүр мэддэг байтал үүнийг л давтан давтан бичсэн номнууд амжилттай зарагдсаар байна. Харин залхуугаа яаж дийлэх вэ гэдгийг бичсэн ном... Аа би нэгийг уншиж байсан юм байна. Энэ бол Японд суралцагч оюутануудын ЭМОС клубээс гаргасан “Өөрийгөө хөгжүүлье” ном. Энэ номонд хэлэхдээ өөрийгөө урамшуулах замаар дургүй зүйлээ хийх хэрэгтэй гэсэн байдаг. Жишээлбэл би ундаа уухыг хүсч байна. Гэхдээ даалгавараа хийх хэрэгтэй байгаа. Тэгвэл өөртөө “За яг энэ даалгаварыг хийгээд л ундаагаа авч ууя” гэж хэлэх жишээтэй. Эсвэл би дугуй унаад гадуур зугаалахыг хүсч байтал нэгэн бяцхан судалгаа хийж дүгнэлт бичих хэрэгтэй байлаа гэж бодъё. Мөн л дээрхийн адилаар судалгаагаа хийж дуусаад дугуйгаараа зугаална даа гэж бодох хэрэгтэй гэсэн үг юм. Энэ мэтээр хийсэн үйлийн дараа дуртай зүйл маань улам ч амттай болдог гэсэн санааг дээрхи номонд бичсэн байсан юм. Энэ аргыг олон хүн хэрэглэдэг гэж би боддог. Бүр өдөр тутам шүү. Харин би өөр нэгэн залхуутайгаа тэмцэх аргыг зориг гарган хэлэхийг хүслээ. Энэ бол спортоор хичээллэх. Спорт хүнийг маш их тэсвэр тэвчээртэй болгодог. Тэсвэр тэвчээрээр олон зүйлийг хийж болно. “Тэвч. Тэгвэл чи ялна” гэж үг байдаг даа. Тийм шүү. Тэвч тэгвэл та ялна. Дургүй зүйлээ хийж байна гэж төсөөл. Тэвч тэгвэл та хийж дуусгана. Тэвчээд суувал бидэнд чадахгүй зүйл байхгүй. Харин тэвчээрээ спортоор дамжуулан олж ав. Спортын ололттой тал ганцхан үүгээр дуусахгүй ээ. Бие бялдарын өв тэгш байдал, эрүүл мэнд, гоо сайхан гээд бүхний мэддэг давуу талуудаас гадна “Би нэг тийм юмыг чадна шүү” гэсэн бардамнал байхад сэтгэл хүртэл сайхан. Спортоор хичээллэсэн хүмүүс аливаа юманд их эвсэлтэй, эв дүйтэй болсон байдаг. Алх хадаас бариад хадахад хүртэл арай олон онож цохих жишээтэй. Үүгээр ч зогсохгүй хүний сэтгэн бодох чадварыг бас нэмэгдүүлдэг гэдэг. Ингээд бодохоор спорт бол хүний амьдралын амжилтын үндэс юм. Та эрүүл, сайхан байвал таны амьдрал аз жаргалтай байх болно. Эрүүл сайхан хүнийг хайрын тэнгэр хүртэл ивээнэ шүү дээ. Хахаха. Тэгээд спортоор дамжуулж олсон тэвчээрээрээ та ажилдаа амжилт гаргах болно. Ингэхээр спорт амжилтын нууц мөн байгаа биз?

The bush potatoes

Бут төмс
Нэлээд хэдэн жилийн өмнө юм даа. Манайх нэг айлын хашаанд багахан газар төмс тарихаар болж аав дүү бид 3 очиж суулгасан юм. Нэлээд байж байгаад дахин очиж зэрлэгийг нь түүж, манах юм болсон. За тэр төмс мөмсхөн тарисан тухай ч яахав дээ. Тэр айлын хөршийн өвгөн жигтэйхэн яриа хөөрөөтэй сайхан хөгшин бий. Залуудаа багш явсан гэсэн шиг санагдана. Аавыг маань их хүндэлнээ, тэгээд л юу ч хамаагүй их юм ярина зайлуул... Тэгэж байгаад аавд маань нэг хэллээ. “Эрхэмээ,ийм нэг үг байдаг ш дээ. Чи нэг л бут төмс тарь. Тэр чинь нэг оройн хоол чинь.” Гэлээ. Аав маань хэ хэ гээд л өнгөрсөн. Харин дараа нь аав надад “Яа гэж ийм үг хэлж байгаа юм болоо? Намайг одоо хэдэн бут тарьсанаа тоолж хэдэн оройн хоолтойгоо мэд гэж байгаа юмуу? Юу гэсэн үг юм болоо?” гэж их л гайхаж билээ. Нээрээ л тухайн үед тэр үгийг яаж хэрэглэх нь үнэндээ маш ойлгомжгүй байлаа. Уг нь тэр үгний утга учир нь бут сөөг тоолохдоо биш төмс ногооны ашиг шим ийм арвин юмаа гэдгийг л харуулах гэсэн санаа юм шиг байгаа юм. Даанч тун оновчгүй үед тун тохиромжгүйгээр тэр үгийг хэрэглэсэн л дээ. Намайг 6-р ангид байхад орос хэлний хичээл дээр нэг бяцхан үлгэр уншиж түүнийгээ орчуулсан юм. “Нэг туулай тариан талбайгаас лууван хулгайлаад харьж явахдаа түүнийгээ зам дээр гээчихэж гэнээ. Тэр гээсэн лууванг нь үнэг олжээ. Үнэг луувангаа чононд бэлэглэж гэнэ. Чоно түүнийг нь баавгайны төрсөн өдөрт нь очихдоо өгчээ. Баавгай лууванг хүүдээ өгч. Хүү нь лууванг бяцхан найз туулайндаа өгчээ. Туулай түүнийг нь амтархан идэж гэнээ.” Гэж... Энэ үлгэрийн үзэл санаа нь хэнд хэрэгтэй байна түүнд нь л өг гэсэн санаа юм. Үнэг, чоно, баавгай, бамбарууш алинд нь ч лууван хэрэггүй. Харин туулайнд хэрэгтэй. Эндээс дээрхи үзэл санаа дахин давтагдаж байна. Тохиромжтой үед оновчтой зүйлийг өгч, хэлж, тусалж байх хэрэгтэй. Энэ санааг монгол ардын зүйр үгт “Тэнхлүүн явахад тэмээгээр тусалсанаас тэвдэж явахад тэвэнгээр тусал” гэсэн байдаг.

Puppy and me

Гөлөг бид 2
Дурласан тоогоороо бүтэлгүйтсэн тухайгаа би дээр хэлсэн болохоор одоо давтан хэлмээргүй байна. Харин бүтэлгүй дурласан гэдгээ мэдэхэд мэдэрсэн мэдрэмжээсээ хуваалцвал танд сонин байж магадгүй юм. Залуу байж дээ... Тун санамсаргүй байж байгаад нэгэн охинтой танилцсан нь миний ээлжит бүтэлгүй дурлалын эзэн байсан юм билээ. “Юу болоод өнгөрөв өө” гэмээр богино хугацаанд түүнд дасч түүнгүйгээр цааш амьдармааргүй, алдмааргүй байгаа тул хурдхан суучих юм сан гэсэн тэнэг бодол хүртэл төрдөг байлаа. Гэтэл хүсэхнээ хясдаг орчлонд хэдий удаан хажуудаа байлгахыг хүснэ төдий чинээ хурдан алддаг ажээ. Хэдхэн хоногын дараа тэр уулзахаасаа татгалзлаа. Ингээд л асуудал эхэлсэн дээ. Гуйж гувшиж, гэрийнх нь үүдэнд 4 цаг сахиж сууж байж нэгэн орой түүнтэй уулзах боломжтой боллоо. Гэхдээ энэ боломжийг гарч ирэх хүртэл түүнд дассанаас ч удаан хугацаа зарцуулагдсан байлаа. Сонин байгаа биз. Би түүнд хүсээгүй байж хурдан дассан мөртөө хүсээд уулзахыг хүсээд явахад огт боломж олдохгүй байсаар дассанаасаа ч удаан хугацаанд түүний барааг хараагүй байлаа. Утасаар залгахдаа “уулзахгүй” гэдэг хариу хэлэхийг мэдэж байсан ч хоолойг сонсмоор байдаг тул залгадаг байлаа. За ингээд уулзах боломж олдоход түүнээс хатуу үг сонслоо. Тэрээр өөр залууд сайн юм гэнээ. Тэгээд би ойлгохдоо түүнийгээ мартахын тулд надтай хэдэн оройг хамт өнгөрөөсөн боловч би түүнийг нь мартуулж чадахгүй байсан тул орхихоор шийдсэн нь тэр ажээ. Тэрээр надад “Би чиний зовлонг ойлгож байнаа. Үнэхээр толгойд эргэлдээд бодохгүй байя гэсэн ч бодогдоод салдаггүй. Би ч бас тийм зовлонтой. Би өөр хүнд сайн.” Гээд надад утсан дээр авахуулсан зургыг нь харуулж билээ. Тэр залуу нь надтай адилхан ч юм шиг санагдсан шүү. Тэгээд л би “За за” гэж хэлээд гараад ирсэн. Өөр хүнд над шиг сайн юм бол би түүнийг ойлгох ёстой. Түүнд бас хэцүү байгаа. Надад хэдий хэцүү байгаа ч гэсэн түүнийг аз жаргалтай байлгахын тулд би дарамт болоод байлгүй чимээгүй холдох ёстой гэж бодсон. Тэгээд л орцноос нь ухаантай ухаангүйн завсар сажлаад л гарсан даа. Зам дагаад алхаж явтал нэг гөлөг хэвтэж байна. Цагираглаад, атийгаад хэвтчихсэн. Над шиг л гунигтай харагдсан. Би тэр гөлгийг өлсөөд л тийм гунигтай байгаа байх гэж бодсон болохоор хажуугийн ТҮЦ-с жигнэмэг авч тэр гөлөгний урд тавьж билээ. Яагаад ч юм энэ гөлөгний гуниг тайлагдвал минийх ч бас тайлагдах юм шиг сангдаж түүнд жигнэмэгээ өгөх гэж нэлээд үзсэн дээ. Даанч тэр гөлөг ёстой идээгүй. Одоо бодохнээ тэр гөлөг өлссөндөө гуниглаж хэвтсэн биш над шиг л бүтэлгүй дурлачихсан нэгэн байжээ. Би ч гэсэн юм идэж чадахгүй байсан юм чинь. Тухайн үед тэр залууг нь харах хүсэл мөн ч их байжээ. Хэрэв хамт явахыг нь харах юм бол яах вэ? Гээд л түмэн бодол толгойд эргэлдэнэ. Цохиод унагана гэсэн бодол тэр үед хамгийн хүчтэй нь байлаа. Яагаад тэгэж бодож байснаа одоо би хэлж мэдэхгүй байна. Зодолдож ноцолдохдоо маруухан, бас дургүй боловч цусаа гартал зодолдоод санаа амарчих юм шиг л санагддаг байсан. Бас тэр залууг нь барчих юм шиг санаанд багтаж байлаа. Хачин шүү.Хожим тэр охинтойгоо таарахад найз залуутай болсон байлаа. Тэр нь мэдээж надаас шал өөр боловч нөгөө надад үзүүлж байсан зурагны эзнээс ч бас өөр байлаа. Тэр нь надад бас л нэгэн гомдлыг төрүүлж байсан боловч түүнтэйгээ адилхан залуутай ойр дотно байвал тэрнийгээ мартаж чадахгүй байсан юм байлгүй дээ гэж бодоод л түүнд зөвийг өгч өөртөө бурууг авч үлдсэн дээ.

Question with pain

Шаналгаатай асуулт
Би энэ асуултыг урьд нь өөртөө тавьж байгаагүй санагдана. (Тавьж байсан ч байж болох юм. Би сайн мэдэхгүй байна) Гэхдээ анхны нь (мэдээж миний мэдэх анхных нь) Шүүдэрцэцэгийн “Хулан” туужийг уншиж байхдаа таарч байсан. Хуланд найз нь мэйл бичиж байхдаа асуусан байдаг... Ёстой “зэвүүн” асуулт. Толгойруу юмаар цохиод авах шиг л санагдаж би өөртөө энэ асуултыг тавьсан. Тухайн үед ямар хариулт өгч байснаа одоо би бас л санахгүй байна. (Би уг нь ой муутай биш л дээ. Гэхдээ энэ тал дээр хэлэх юм бас бий тул өөр нэг эссэ бичих болно.) Бодвол хариулт олоогүй л байх. Сая харин ном эргүүлж суугаад өнөө асуулттайгаа дахин таарлаа. Дахиад л толгойруугаа цохиулчихсан юм шиг болсон тул номоо хойш нь тавиад компьютерээ балбаж сууна. (Уг нь их сонирхотой ном бөгөөд дөнгөж эхэлж байсан болохоор нь хойшлуулмааргүй л байна.”Хариулт нь усанд буй” ном). Одоо би асуултанд хариулахыг оролдож сууна. За байз, бодъё бодъё.... Хэрэв би хүнээс энэ асуултыг сонссон бол тийм гэж хариулах байсан. Тэгээд түүнийгээ батлах олон зүйлийг ярих байлаа. Илтгэл мэтгэлцээн сонирхдогийн хувьд, өөрийгөө бас муугүй илтгэгч гэж боддогийн хувьд би асуулт тавьсан хүнд тийм гэдэг хариултаа нотолж чадах байсан. Харин өөртөө бол.... Худлаа хэлж чадахгүй. Учир нь би өөрөө хариултыг нь мэдэж байгаа. Гэхдээ яг мэдэж байгаа юмуу гэхээр бас мэдэхгүй байгаа. Тийм эсвэл үгүй гэдэг хариултын л нэг нь байгаа. Өөртэйгээ сайн ярих хэрэгтэй. -Тийм гээд түүнийгээ нотлохыг оролдоё.
-За
-Надад сайхан гэр бүл (мэдээж миний аав ээж 2 дүү) байна, анд нөхөд байна. Мэдэж сурсан мэдлэг боловсрол эцэг эхээсээ өвлөж авсан хүн чанар, хүмүүжил байна. Тиймээ, би нийгэмд нийтлэг ойлгогдох азтай, ухаантай, сайн залуу, сайн хүү. Тиймээс би асуултанд тийм гэж хариулъя.
-Худлаа шаагаад байнаа. Энэ бүхэн чинь тийм гэж хариулахад хангалттгүй. Тийм л юм бол чи яагаад бэнзтэй болохыг хүсдгийн? Тийм л юм бол чи яагаад хайр дурлалыг хайдгийн? Тийм л юм бол чи яагаад дэлхийг тойрохыг мөрөөддгийн? Энэ бүхэн чинь чамд байхгүй байхад чи яагаад тийм гэж хариулж байгаан?
-Тийм шүү. Нээрээ энэ бүхэн надад алга байхад би яагаад тийм гэж хариулна гэж... Тэгвэл би хэзээ тийм гэж хариулах юм бэ? Чи өөрөө хэл л дээ.
-Харин л дээ. Үүнд чинь би бас гайхаад л байна. Энэ бүхэнд хүрсний дараа дараагийнх нь гараад л ирнэ. Хэрэв гарч ирэхгүй бол амьдрах шаардлагагүй болчихно. Учир нь амьдрал зорилготой байж утгатай, учиртай, үгүй ядаж амьдрах шалтагтай байна ш дээ. Тэгэхээр хүрсний дараа тийм гэж хариулна гэвэл хэзээ ч хариулахгүй гэсэн үг болно. Ингэхээр л ээдрээтэй болоод байгаа юм даа.
-Үгүй бол яасан ч биш ш дээ. Тийм биз дээ.
-Тийм л дээ. Гэхдээ тийм бас биш л болчихоод байна ш дээ. (Хоёулаа хэсэг зуур бодолхийлэв) -Тийм нь мөн юм биш үү?
-Зорилготой . Зорилгынхоо төлөө амьдарч байгаадаа гэж үү?
-Харин тийн...
-Тийм юм байнаа.
-Ok тохирлоо шүү. За одоо би хариултаа хэлж чадна.
ТИЙМ.
Өө нээрээ би асуултаа хэлээгүй байсан юм байна ш дээ. Асуулт нь “ Та яг одоо жаргалтай амьдарч байна уу?”. Баларсан юм. Асуултаа сүүлд нь тавьчихдаг... Уншигч та намайг ойлгохыг хүсвэл дахин эхнээс л унших болж дээ. Харин өөртөө хариулт олохыг хүсвэл өөртэйгээ сайн ярилцаарай.